پـیـشـواى چـهـارم، انـسانى کامل و برگزیده حق و در همه جهات اخلاقى، عبادى و علمى به اوج کـمـال رسـیـده و نمونه مجسم و عینى قرآن و رسول خدا(ص) بود. در دوران سیاه حکومت اموى که ارزشهاى انسانى و فضائل اخلاقى به فراموشى سپرده شده بود آن امـام هـُمـام، چـون خـورشـیـدى فـروزنـده درخـشـیـد و وجـودش مـجـمـع هـمـه فـضائل و ارزشهاى فراموش ‍ شده گردید.
نمونه هایی از فضائل، سیره و مکارم اخلاقى آن حضرت 
۱ – فزونى عبادت و نیایش امام چهارم (ع) در پیشگاه خدا
۲ – عفو و گـذشت و پاسخ بدى را به نیکى
۳ – بـخـشـش بـه نـیازمندان و رسیدگى به مشکلات آنان
۴ – امـام چـهـارم شجاع، دلیر و ظلم ستیز بود. موضع سخت و سـخـنـان کـوبـنـده آن حـضـرت در بـرابـر ستمگران خودکامه اى همچون (عبیداللّه)، (یزید) و (عبدالملک) بهترین گواه قوّت روحى و شجاعت آن بزرگوار در جریان های بعد از واقعه کربلا و دوران امامت آن امام همام است.
نتیجه آنکه سیره اخلاقی و فضایل و کرامات اهل بیت (ع) کاملترین و بی بدیل ترین سیره و فضایل اخلاقی است و منحصر به یک دوره یا مرحله ای از زندگی پربار ایشان نمی شود و در لحظه لحظه زندگی ایشان ساری و جاری است. اما این روحیات و کمالات بسته به شرایط زمانی و مکانی و در برابر افراد و جریان ها متفاوت است.

از مشکلات اساسی آن زمان هجمه های فکری و فرهنگی بود که به  اسلام وارد می شد. این هجمه ها عموما از سوی حاکمیت موجود با حمایت از گروه های فکری همسو با خود صورت می پذیرفت. یکی از این هجمه ها، انحرافات و نسبت های ناروائی بود که از سوی این جریان ها به ساحت مقدس ائمه معصومین وارد می شد. در چنین شرایطی، یکی از وظایف امام سجاد(ع) به عنوان امام زمان، تحریف زدایی از مکتب اسلام و جلوگیری از ورود انحرافات و تهمت هائی ناروا به ساحت معصومین و جعل اخبار و روایت در خصوص زندگی و سیره آنها بود. بنابراین هدایت و تربیت یکی از مهم ترین محورهای سیره عملی امام سجاد(ع) بود که شامل موارد زیر است:

هدایت به حق و تمیز حق از باطل

اصلاح جامعه اسلامی

                                                       توحید محوری

بحث تکمیلی در ادامه مطلب

هنگامی که جامعه دچار انحراف شده، روحیه رفاه طلبی و دنیازدگی بر آن غلبه و فساد ی و اخلاقی و اجتماعی آن را در محاصره قرار داده و از نظر ی هیچ روزنه ای برای تنفس وجود نداشت، امام سجّاد (ع) توانست از دعا برای بیان بخشی از عقاید خود استفاده کند و بار دیگر تحرّکی در جامعه برای توجه به معرفت و عبادت و بندگی خداوند ایجاد کند. گرچه ظاهرا مقصود اصلی در این دعاها، همان معرفت و عبادت بوده، اما با توجه به تعابیری که وجود دارد، می توان گفت که مردم می توانستند از لابلای این تعبیرات با مفاهیم ی مورد نظر امام سجاد (ع) آشنا شوند. 

یکی از مضامین مهم ی- دینی صحیفه، طرح مسأله امامت است. امام سجاد (ع) در ضمن دعاهای خود در چندین مورد، مباحث ى به ویژه مسئله امامت» و رهبری جامعه اسلامی را مطرح کرده است. 

بحث تکمیلی در ادامه مطلب .

من فرزند مکه و منایم; من فرزند زمزم و صفایم; من فرزند محمد مصطفایم; من فرزند علی مرتضایم; من فرزند فاطمه زهرایم .

ای یزید! این محمدصلی الله علیه وآله که هم اکنون نامش را مؤذن بر زبان آورد و به پیامبری او گواهی داد، جد توست یا جد من است؟ اگر بگویی پیامبرصلی الله علیه وآله جد توست، دروغ گفته ای و کفر ورزیده ای و اگر باور داری که پیامبرصلی الله علیه وآله جد من است، پس چرا و به چه جرمی خاندان او را کشتی؟